Scenariusz zajęć ruchowych dla dzieci niepełnosprawnych intelektualnie

Scenariusz zajęć ruchowych dla dzieci niepełnosprawnych intelektualnie

Charakterystyka grupy:

Zajęcia skierowane są dla piątki dzieci w wieku od 6 do 10 lat z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym i umiarkowanym (dodatkowo ze sprzężonymi niepełnosprawnościami). Ze względu na bardzo różny poziom funkcjonowania w poszczególnych zakresach, uwarunkowany współistniejącymi zaburzeniami w sferze ruchowej, osobami wspierającymi będzie pięcioro dzieci uczęszczających do Świetlicy Środowiskowej, w wieku 10-12 lat.

Charakterystyka osób:

W skład grupy wchodzi:

1) Pięcioro dzieci niepełnosprawnych:

- Dwóch chłopców z Zespołem Downa
- Trzy dziewczynki - dwie z nich dotknięte dziecięcym porażeniem mózgowym w stopniu lekkim oraz jedna z Zespołem Downa

2) Pięcioro dzieci pełnosprawnych:

- Troje dziewczynek
- Dwóch chłopców

Rozwój psychomotoryczny

Osoby z Zespołem Downa obciążone są w różnym stopniu wadami narządowymi i układowymi. Obciążenia te mają zasadniczy wpływ na całościowe funkcjonowanie osoby. Najczęściej są to wady układu sercowo-naczyniowego, często występuje hipotonia (niedociśnienie) i wiotkość układu więzadłowo-stawowego, zaburzenia wzrastania kości długich oraz zaburzenia struktury i funkcji OUN z współistniejącą hypofunkcją układu immuno-hormonalnego, w różnym nasileniu zaburzenia narządów zmysłu (wzroku, słuchu, równowagi, czucia powierzchniowego i głębokiego). Ponadto osoby z Zespołem Downa obarczone są wadami wrodzonymi, do których należą: skośne szpary powiekowe, zmarszczka nakątna, spłaszczony profil twarzy i potylicy, małe, nisko osadzone i niewykształcone małżowiny uszne, bruzda poprzeczna dłoni, bruzda sandałowa, marmurkowata, wiotka i "za duża" skóra. Sylwetka dziecka z ZD jest niskorosła, krótkokończynowa, dobrze otłuszczona, w grupie dzieci starszych - krępa. Stopy krótkie i płaskie, dłonie małe i szerokie.

Już od chwili narodzin dziecka z Zespołem Downa obserwuje się opóźnienie pojawienie się prawidłowych wzorców w motoryce spontanicznej oraz nieprawidłowe wzorce postawy i lokomocji: pełzanie na przedramionach odpychając się kolanami, tzw. "foka", raczkowanie na dłoniach i stopach, tzw. "niedźwiedziem", raczkowanie homolateralne, siedzenie z nadmiernie szeroko rozstawionymi nogami i okrągłymi plecami, przesuwanie się na pośladkach, pełzanie do tyłu, nieharmonijny obrót, chód na szerokiej podstawie, chodzenie kolebiąc się na boki - chód kaczkowaty, stanie na szerokiej podstawie, z płaskostopiem, przywiedzeniem przodostopia, rotacją wewnętrzną nóg i koślawością kolan. Dzieci z Zespołem Downa uzyskują umiejętność samodzielnego siadania i stabilnego siedzenia średnio w 14 miesiącu życia, heterolateralnego raczkowania w 18 miesiącu życia, a dwunożną lokomocję w 24 miesiącu życia. Dzieci zdrowe natomiast odpowiednio w 6. m.ż., 8. m. ż., 10. m. ż.

Dziecięce porażenie mózgowe - MPD (termin Z. Freuda) oznacza zespół zaburzeń funkcji ruchowych w skutku uszkodzenia określonych obszarów mózgu. Najbardziej charakterystycznym zaburzeniem jest porażenie mózgowe, które czasami doprowadza do psychicznego upośledzenia. W odróżnieniu od dziecka zdrowego, najogólniej rzecz biorąc, u dziecka z MPD nie rozwija się prawidłowe napięcie postawne mogące przeciwstawić się sile ciążenia. Integracja odruchów tonicznych u zdrowych dzieci zaczyna się już w drugim miesiącu życia, natomiast u dzieci z MPD, z niewielką patologią mózgową - intensywność odruchów tonicznych osłabia się. Pozostają jednak patologiczne mięśniowe synergie (skurczone mięśnie), kontraktury (ograniczenia w ruchliwości stawów, wywołane przez bliznowe ściąganie skóry, ścięgien, choroby mięśni, stawów i inne przyczyny) i deformacje, które powstały na ich podstawie. U dzieci z MPD zaburzony jest proces rozwoju wrodzonych odruchów. W zależności od lokalizacji uszkodzeń mózgu (w korze, ośrodkach podkorowych, móżdżku i in.) wykształca się ten lub inny patologiczny stereotyp ruchowy, szczególnie wyraźnie przejawiający się w drugiej połowie pierwszego roku życia. W drugim półroczu życia pojawia się możliwość diagnozowania hiperkinez (ruchów mimowolnych). Hiperkinezy dotyczą na początku języka. Język wykonuje ruchy do przodu-do tyłu oraz wystaje często poza obręb dolnej wargi. W tym wieku ukazuje się patologiczna ataksja (zaburzenie koordynacji) w rękach, wraz z hipotonią mięśni tułowia i kończyn. U dzieci z MPD występują synergie, rozwijające się pod wpływem bocznego sekwencyjnego odruchu głowa-szyja i symetrycznego tonicznego odruchu szyi. Słaby rozwój i patologia obserwuje się następnie w kształtowaniu schematów odruchów pełzania (raczkowania), automatycznego chodu, grzbietowego Galanta i Peresa i innych. Skutkuje to opóźnionym rozwojem w sferze percepcji wzrokowej, słuchowej, czuciowej i często również intelektualnych procesów.

Scenariusz zajęć

Temat: "Razem raźniej"

Cele:

- poczucie bezpieczeństwa, zaufania i integracji,
- dostarczenie różnorodnych bodźców,
- wspomaganie rozwoju spostrzegania,
- usprawnianie procesów psychomotorycznych,
- rozwijanie autoorientacji,
- odreagowanie organizmu, relaksacja w działaniu

Grupa:

W zajęciach uczestniczy grupa dziesięcioosobowa. Dzieci w wieku od 6 do 15 lat - 5 osób z niepełnosprawnością intelektualną (ze sprzężeniami) oraz 5 dzieci uczęszczających na zajęcia do Świetlicy Terapeutycznej.
Charakterystyka dzieci niepełnosprawnych:

- Dwóch chłopców z Zespołem Downa - wiek 6 i 10 lat
- Trzy dziewczynki - dwie z nich dotknięte dziecięcym porażeniem mózgowym w stopniu lekkim (8 i 9 lat) oraz jedna z Zespołem Downa - wiek 10 lat.

Wszystkie dzieci znają się z zajęć pozalekcyjnych "Pentatonika" prowadzone przez Integracyjne Stowarzyszenie Muzyczne na Rzecz Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną w Jeleniej Górze.

Miejsce: sala gimnastyczna

Przybory i przyrządy: Nagrania różnego rodzajów muzyki (różne natężenie melodyki, rytmu), koc lub duża chusta, materace, kawałek miękkiego materiału, kilkanaście sztuk wstążek lub szarf, papier pakowny, karton.

Część wstępna

Powitanie "Iskierka" - dzieci stoją w kręgu i trzymają się za ręce. Nauczyciel przekazuje iskierkę w prawą stronę (delikatny uścisk dłoni), mówiąc: "Przekazuje iskierkę, niechaj wróci do rąk moich.

"Kogo-co?"
Pięcioro uczestników zabawy chowa się pod kocem lub chustą. Każda z tych osób wysuwa spod koca jakąś część ciała. Pozostali uczestnicy zgadują, do kogo należy wystająca stopa, stercząca ręka itp. W tle gra spokojna muzyka.

Podczas zabawy gra muzyka, kiedy osoba prowadząca ją wyłączy - grupy zamieniają się miejscami.

Część główna

"Kołysanka"
Dzieci w parach, kładą się na brzuchu na materacach, tak by ich twarze były zwrócone naprzeciwko siebie. Następnie łączą swoje dłonie z dłońmi drugiego dziecka i razem z nim kołyszą się w rytm muzyki.

"Muśnięty"
Pięcioro dzieci zostaje w pozycji leżenia na plecach. Druga osoba z pary bierze kawałek miękkiego materiału i delikatnie gładzi czoło, policzki, szyję, ręce i inne części ciała odsłonięte (nie przykryte ubraniem).

"Zaczarowana wstęgi"
Na podłodze kładziemy dziesięć różnokolorowych wstążek lub szarf (można przedłużyć je kolejnymi, tak by stworzyć dłuższą trasę). Ma powstać pięć torów - dwie szarfy muszą leżeć do siebie równolegle. Dzieci łączą się w pary. Stojąc na szarfach wyciągając swoje ręce i kładą je na ramieniu kolegi. Tworząc równoważnie mają przejść po nich, stawiając stopy do pięt i do palców (tip topy).

"Marionetka"
Zabawa ta przebiega w parach. Jedna osoba jest marionetką, druga "animatorem na życzenie" - marionetka życzy sobie, żeby animator doprowadził ją do określonego celu, np.: "chciałabym usiąść na tym stole" lub "chciałabym się oprzeć o te drzwi". Animator własnymi rękami wprawia ją w ruch, prowadząc do pożądanego celu. Kiedy osiągną cel następuje zmiana ról.

"Ratujmy się"
Wszyscy jesteście pingwinami, które dryfują na krze w kierunku zatoki i chcą "przeżyć" na coraz mniejszej powierzchni.
Wielkość kry wyznacza papier pakowy, rozłożony na podłodze. Kra powinna być na tyle duża, żeby wszyscy mogli na niej swobodnie stać. Dwie osoby pełnią rolę Golfsztromu, pozostając poza krą- próbują zmniejszyć krę, rwąc papier po kawałku - a pingwiny?
Reakcje pingwinów mogą być różne. Chodzi tu o wspólne działania.
Przećwiczcie kilkakrotnie tę zabawę; grupa ma wtedy więcej możliwości wymyślania różnych rozwiązań.

Należy zwracać uwagę na postawę ciała dziecka - ramiona i nogi powinny być uniesione.

Towarzyszy temu ćwiczeniu muzyka cicha i spokojna.

Można modyfikować typ chodu i połączyć go z rytmem muzyki.

Zwrócenie uwagi na zachowanie bezpieczeństwa podczas zabaw.

Na zakończenie zabawy robimy małe zawody - w na sygnał muzyczny, jak najszybciej pary zbierają podarty papier i tworzą z niego kulkę.

Część końcowa

"Celny rzut papierową kulą"
Z wyznaczonego miejsca pierwsi zawodnicy rzucają kulą z gazety do kartonu, po wykonaniu rzutu przechodzą na koniec rzędu. Następne osoby wykonują to samo ćwiczenie.

"Podrzuć mnie"
Dwójki siadają naprzeciwko siebie. Jedna osoba z pary trzyma kulę papierową stopami. Na sygnał uczeń z kulą podnosi ugięte nogi w górę i prostując je rzuca kulę do partnera. Partner chwyta kulę, wkłada między stopy i podaje ją z powrotem.

Zakończenie - podziękowanie za wspólną pracę. Zwracanie uwagi na sylwetkę i pozycję, z której rzucana jest kulka.

Siad ugięty podparty. Zwracanie uwagi na poprawne podania, w których piłka choć przez moment leciała w powietrzu, a nie toczyła się przez cały czas.

Literatura:
1. Anna Franczyk, Katarzyna Krajewska, Zabawy i ćwiczenia na cały rok, Kraków 2004
2. Swietłana Masgutowa, Neuro-sensomotoryczna integracja odruchów u dzieci niepełnosprawnych jako skuteczna pomoc w ich codziennym funkcjonowaniu. Diagnozowanie i korekcyjna praca z dziećmi z MPD, autyzmem i FAS, Warszawa 2008
3. Gusti Reichel, Reinhold Rabenstein, Michael Thanhoffer, Grupa i ruch. Metody relaksacyjne - Taniec twórczy. Sport zespołowy - Gry i zabawy integrujące, Warszawa 1997
4. Ludwika Sadowska, Monika Mysłek, Agata Gruna-Ożarowska, Grażyna Wieczorek, Aktualne informacje o zespole Downa w świetle piśmiennictwa i własnych badań naukowych, Samodzielna Pracownia Rehabilitacji Rozwojowej, I Katedra Pediatrii, Akademia Medyczna we Wrocławiu, Wrocław 2008
5. Jacke Silberg, Gry i zabawy z dziećmi, Poznań 2000